ผศ. ดร.สุนีย์ จันทร์สกาว
ช่วงนี้หากไปตลาดยังคงเห็นมะขามป้อม( Phyllanthus emblica Linn. วงศ์ Euphorbiaceae) วางอยู่ในตะกร้า แต่คนส่วนใหญ่มักมองผ่าน หรือไม่รู้จักถึงคุณค่าจากพืชชนิดนี้ มะขามป้อมหากรับประทานแล้วจะรู้สึกมีรสเปรี้ยว ฝาด เมื่อดื่มน้ำตามเข้าไปจะให้ความรู้สึกหวานชุ่มคอ ในองค์ประกอบสำคัญที่พบในมะขามป้อมนั้นเป็นกรดอินทรีย์หลาย ๆ ชนิด แอสคอร์บิคแอซิดในปริมาณสูง และสารกลุ่มแทนนินซึ่งให้รสฝาด ดังนั้นมะขามป้อมจึงเป็นแหล่งของวิตามินซีที่ดี เนื่องจากสารรสฝาดที่มีอยู่ช่วยปกป้องมิให้แอสคอร์บิคแอซิดสลายตัวเร็ว
ผลของมะขามป้อมเป็นส่วนประกอบที่สำคัญในมหาพิกัดตรีผลา 1 สรรพคุณของมะขามป้อมในสรรพคุณยาไทยระบุว่าช่วยบำรุงเสียง ทำให้เสียงเพราะ ให้คอชุ่มชื้น แก้ไข้ แก้กระหาย แก้โรคลักปิดลักเปิด แก้เสมหะ แก้เจ็บคอ แก้คอแห้ง
มะขามป้อมจึงเป็นสมุนไพรชนิดหนึ่งที่สามารถใช้เพื่อบรรเทาอาการไอ ขับเสมหะได้ดี และยังช่วยให้ชุ่มคออีกด้วยในช่วงที่มีอาการหวัด เป็นสมุนไพรใกล้ตัวที่น่าเลือกใช้โดยสามารถรับประทานเป็นผลไม้ หรือจะเตรียมเป็นเครื่องดื่มมะขามป้อมก็ให้รสชาติที่ดี แต่อย่าให้มีรสหวานจัดเกินไป คำกล่าวที่ว่าหวานเป็นลม ขมเป็นยาก็ยังเป็นสิ่งเตือนใจที่ดีในการดูแลสุขภาพ
มะขามป้อมเป็นที่รู้จักกันมาช้านาน และในต่างประเทศโดยเฉพาะในประเทศอินเดียมีการนำมะขามป้อมมาใช้ประโยชน์ใน ผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพมากมาย จึงมีรายงานการศึกษาทางวิทยาศาสตร์ที่น่าสนใจ ในด้านการศึกษาฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาพบว่ามะขาม ป้อมให้ฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรีย ต้านเชื้อรา ต้านยีสต์ ลดระดับคอเลสเตอรอลในเลือด ลดน้ำตาลในเลือด ลดความดันโลหิต ยับยั้งฟันผุ ต้านฮิสทามีน ขับเสมหะ รักษาแผลในกระเพาะอาหาร
หลังจากที่ท่านได้รู้จักมะขามและประโยชน์ สรรพคุณแล้ว หากเจอมะขามป้อมครั้งต่อไป อย่าเมินหันไปมองสักนิดและลองซื้อกลับไปลองชิมดู
เพราะมะขามป้อมนั้นยังให้ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระที่ดีอีก ด้วยนอกเหนือจากข้อมูลข้างต้นที่กล่าวมาแล้ว.
ศูนย์วิจัยสมุนไพรภาคเหนือ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
e-mail: northherb@pharmacy.cmu.ac.th โทรศัพท์ 053-944399www.northherb.com
มะขามป้อม เป็นผลไม้เก่าแก่ ที่คนเฒ่าคนแก่จะรู้จักและตระหนักถึงคุณค่าของ มะขามป้อม เป็นอย่างดี ว่ากันว่าชนชาติที่รู้จัก มะขามป้อม มาช้านาน และแพร่หลายมากที่สุดในโลกเห็นจะได้แก่อินเดีย ซึ่งให้ความนับถือมะขามป้อมมากถึงกับขนาน มะขามป้อม ว่าเป็นพยาบาลที่ดูแลสุขภาพอยู่ข้างกายอีกนัยหนึ่งก็เปรียบเสมือนแม่ที่ดูแล รักษาลูกอยุ่เสมอ นอกจากนั้นยังมีการเล่าขานกันว่า เมื่อครั้งสมัยพุทธกาล พระพุทธเจ้าทรงอนุญาตให้พระภิกษุทั้งหลายฉัน มะขามป้อม เป็นโอสถได้
ลักษณะ มะขามป้อมเป้นพรรณไม้ยืนต้น ขนาดสูงประมาณ 7-15 เมตร ลำต้นมีเปลือกเรียบเกลี้ยง ลอกออกเป็นแผ่นๆ
ใบ ใบเดี่ยวเรียงชิดติดกันคล้ายขนนก ปลายใบยาวรี สีเขียวแก่ ยาวประมาณ 1 ซ.ม.
ดอก ออกดอกเป็นช่อหรือเป็นกระจุก ดอกเพศผู้และดอกเพศเมียแยกกันอยู่บนต้นเดียวกัน หนึ่งดอกมีกลีบดอกประมาณ 5-6 กลีบ มีสีเหลืองอมเขียว
ผล รูปร่างกลม ผิวเกลี้ยง เนื้อหนา รสฝาด มีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 2 ซ.ม.เปลือกแบ่งเป็นสันความยาว 6 ซ.ม.ภายในเนื้อ มีเมล็ดสีน้ำตาลอยู่ 6 เมล็ด
สรรพคุณทางยาสมุนไพร
มะขามป้อม ขอบคุณภาพประกอบจากเว็บไซต์ dhammajak.net รากแห้งของมะขามป้อม ใช้ต้มดื่มแก้ร้อนใน แก้ท้องเสีย แก้โรคเรื้อน ลดความดันโลหิต
รากสด มะขามป้อม นำมาพอกแผลเมื่อโดนตะขาบกัด สามารถแก้พิษได้
เปลือกลำต้นมะขามป้อม ใช้เปลือกแห้งบดเป็นผง โรยบาดแผลหรือนำมาต้มดื่มแก้โรคบิด และฟกซ้ำ
ปมก้าน ใช้เป็นน้ำยาบ้วนปากแก้ปวดฟัน โดยนำปมก้าน 10-30 อัน มาต้มกับน้ำแล้วใช้อมหรือดื่มแก้ปวดท้องน้อย กระเพาะอาหาร แก้ปวดเมื่อยกระดูก แก้ไอ แก้ตานซางในเด็ก
ผลมะขามป้อมสด ใช้รับประทานเป็นผลไม้แก้กระหายน้ำได้เป็นอย่างดี นอกจากนั้นยังเป็นยาบำรุง แก้หวัด แก้ไอ ละลายเสมหะ ขับปัสสาวะ เป็นยาระบาย รักษาคอตีบ รักษาเลือกออกตามไรฟัน หรือจะนำมาตำให้ละเอียดผสมกับน้ำผึ้ง รับประทานเป็นยาถ่ายพยาธิ
ผลมะขามป้อมแห้ง นำมาบดชงน้ำร้อนแบบชาดื่มแก้ท้องเสีย โรคหนองในบำรุงธาตุ รักษาโรคบิด ใช้ล้างตา แก้ตาแดง เยื่อบุตาอักเสบ แก้ตกเลือด ใช้เป็นยาล้างตา หรือจะผสมกับน้ำสนิมเหล็กแก้โรคดีซ่าน โลหิตจาง
เมล็ด นำมาเผาไฟจนเป็นเถ้าผสมกับน้ำมันพืช ทาแก้ตุ่มคัน หืด หรือตำเป็นผงชงน้ำร้อนดื่มรักษาโรคเบาหวาน หอบหืด หลอดลมอักเสบ รักษาโรคตา แก้คลื่นไส้ อาเจียน คุณค่าทางอาหาร
มะขามป้อมมีรสชาติถึง 5 รสด้วยกัน คือ เปรี้ยว หวาน เผ็ดร้อน ขม ฝาด ถือได้ว่า ทุกส่วนของมะขามป้อม มีคุณประโยชน์ต่อร่างกายเราทั้งสิ้น ในมะขามป้อม 1 ผล มีวิตามินซีสูงถึง 700-100 มิลลิกรัม มะขามป้อมนับว่า เป็นยาอายุวัฒนะขนานหนึ่ง ทางที่ดีเราควรหันมาบริโภคมะขามป้อม เป็นยาบำรุงและบำบัดโรคกันเถอะ วิธีง่ายๆ โดยวิธีทำเป็นมะขามป้อมกวนหรือลูกอมก็ได้ ถือเป็นการส่งเสริมสมุนไพรไทยอีกทางหนึ่ง จะเห็นได้ว่าในมะขามป้อมนั้น มีแคลเซียมสูงมาก ช่วยเสริมสร้างกระดูกและฟันให้แข็งแรง และยังมีวิตามินซี ช่วยป้องกันเลือดออกตามไรฟันได้อีกด้วย
ที่มา : http://herb.kapook.com/malaccatree-herb/
